مجازات اعدام: چشم اندازی اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
این مقاله با تکیه بر برخی از مبانی اصولی و فقهی که پایبندی به آنها به نوبه خود می­تواند شمارگان مجازات اعدام را کاهش دهد، نشان می­دهد که دیدگاه­های اسلامی از جنبه­های گوناگون بر رویکردی کاملاً حدّاقل­گرا به مجازات اعدام تأکید دارد. مقاله، هم به اعدام از باب حد و هم به اعدام از باب قصاص پرداخته و به اعدام از باب تعزیر که در برخی نظریه­های فقهی آمده نیز اشاره کرده است. مقاله همچنین، به برخی از جنبه­های شکلی، ادلّه اثبات و نظام رسیدگی به جرایم مستوجب اعدام پرداخته است که با کاربست آنها، موارد مجازات اعدام در عمل، به شدّت کاهش می­یابد. ضرورت انسانی­بودن شکل و شیوه اجرای مجازات اعدام نیز به اختصار بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، ج1، چ4، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1424.
برهانی، محسن و رادمند، محمدامین، "تقلیل‌گرایی نسبت به مجازات‌های سالب حیات در حقوق کیفری ایران"، فصلنامه راهبرد، سال26، ش82، بهار 1396، صص307-326.
بغدادی، محمدبن حبیب، المُحبّر، بیروت، دار الآفاق الجدیده، تحقیق: ایلزه لیختن شتیتر، [بی‌تا].
حبیب‌زاده، محمدجعفر و علی‌پور، عادل، "منع مجازات اعدام تعزیری در فقه امامیه"، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 5، ش9، پاییزو زمستان 1392.
حلی، جعفر بن حسن(محقق)، شرایع‌الاسلام، ج4، تحقیق: محمدعلی بقال، چ2، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک، ج7، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، چ2، قم، اسماعیلیان، 1405ق.
خوانساری، سیدحسین، مشارق الشموس فی شرح الدروس، ج1، تحقیق: سیدجواد ابن الرضا، نشرالکترونیکی[برنامه‌ی فقه أهل البیت(ع)].
راوندی، قطب‌الدین سعید بن عبدالله، فقه القرآن، ج2، تحقیق: سیداحمدحسینی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1405ق.
صدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، ج4، چ4، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1404ق.
طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1، قم، اسماعیلیان، 1393ق.
طوسی، محمد، الاستبصار، ج4، چ1، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
طوسی، محمد(1)، تهذیب الاحکام، ج10، چ4، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
طوسی، محمد(2)، الخلاف، ج5، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1407ق.
عاملی، محمد، وسائل الشیعه، ج18 و19، چ5، تهران، اسلامیه، 1401ق.
قزوینی، ابن ماجه، سنن ابن ماجه، چ1، ریاض، دار السلام، 1420ق.
محقق داماد، سیدمصطفی، بازخوانی فقهی امر به معروف، نهی از منکر و اجرای حدود، چ1، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1396.
موسوی خوئی، سیدابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، ج41، قم، چ3، مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی، 1428ق/2007م.
موسوی(علم الهدی)، علی بن حسین، الذریعه إلی أصول الشریعه، ج2، تهران، دانشگاه تهران، 1376ش.
میرمحمدصادقی، حسین و زینب لکی، "رویکردی نوین بر ارجاع کیفری در پرتو اصل وصف‌گذاری منصفانه"، پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، شماره‌ی 27، تابستان1398.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج41 و 42، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1981م.
نوبهار، رحیم، اصل قضایی بودن مجازات‌ها: تحلیل فقهی حق بر محاکمه‌ی عادلانه، چ1، تهران، شهردانش، 1389.
نوبهار، رحیم، «بازخوانی مستندات فقهی حکم اعدام برای تکرار جرایم حدّی»، پژوهش حقوق کیفری، دوره‌ی دوم شماره 5، زمستان 1392، صص9 ـ 46.
نوبهار، رحیم، "بررسی و نقد ادلۀ حد بودن قوادی"، مجله برهان و عرفان، ش7، بهار1385.
نوبهار، رحیم، "دین و کرامت انسانی"، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حقوق بشر و گفتگوی تمدن‌ها، قم، دانشگاه مفید، 1384.